Zgodnie z dyrektywą 89/686/EWG sprzęt ochrony osobistej chroniący drogi oddechowe przed substancjami chemicznymi i pyłami zaklasyfikowany jest do ochron, które muszą posiadać kategorię III, czyli do kategorii ochrony przed najwyższym ryzykiem utraty zdrowia.
Podstawowe warunki, które musi spełniać powietrze, którym oddycha pracownik:
Podstawą, według której dokonuje się podziału środków ochrony dróg oddechowych jest norma EN133 „Sprzęt ochrony układu oddechowego”. Klasyfikacja przeprowadzana jest na podstawie zawartości substancji szkodliwych oraz zawartości tlenu.
Ze względu na rodzaj zagrożenia, można wyróżnić dwa rodzaje sytuacji:
Podział ten w znaczący sposób wpływa na sposób ochrony dróg oddechowych pracownika - w zależności od wymogów należy stosować sprzęt oczyszczający lub izolujący.
Oczyszczanie powietrza z chemicznych substancji szkodliwych oraz pyłów odbywa się przy użyciu filtrów, pochłaniaczy oraz filtropochłaniaczy.
Środki te nie są samodzielną ochroną, ale wymagają dodatkowych elementów wchodzących w skład danego systemu ochrony, takich jak: półmaski, maski, kaptury, hełmy itp. Wyjątek od tej reguły stanowią półmaski jednorazowego użytku - w takim wypadku filtr i maska stanowi całość.
Sprzęt oczyszczający w określonych wypadkach może być dodatkowo wyposażony w elementy wymuszające lub wspomagające obieg powietrza.
Zgodnie z normą EN143 „Sprzęt ochrony układu oddechowego - wymagania, badanie, znakowanie” filtry zostały przyporządkowane do 3 klas ochrony. uwzględniając stopień ich skuteczności - ilości zatrzymanych szkodliwych substancji, określanej mianem poziomu penetracji.
Klasa | Ochrona przed | Zdolność filtracyjna | Dopuszczalna penetracja |
---|---|---|---|
Nietoksyczne aerozole w stanie stałym lub ciekłym w stężeniach do 4NDS (5NDS w wypadku skompletowania z maską) | 80% | 20% | |
Nietoksyczne i średniotoksyczne aerozole w stanie płynnym lub stałym w stężeniu nie przekraczającym 10NDS (16 w wypadku skompletowania z maską) | 94% | 9% | |
Ochrona przed nietoksycznymi, średniotoksycznymi oraz wysokotoksycznymi aerozolami w stanie płynnym lub stałym w stężeniach do 20NDS (do 900NDS w wypadku skompletowania z maską) | 99,95% | 0,05% |
Klasa | Ochrona przed | Zdolność filtracyjna | Dopuszczalna penetracja |
---|---|---|---|
FFP1 | Nietoksyczne aerozole w stanie stałym lub ciekłym w stężeniach do 4NDS | 80% | 20% |
FFP2 | Nietoksyczne i średniotoksyczne aerozole w stanie płynnym lub stałym w stężeniu nie przekraczającym 10NDS. | 94% | 6% |
FFP3 | Ochrona przed nietoksycznymi, średniotoksycznymi oraz wysokotoksycznymi aerozolami w stanie płynnym lub stałym w stężeniach do 20NDS | 99% | 1% |
Sprzęt pochłaniający składa się z części twarzowej oraz pochłaniaczy. Stosowany jest w środowisku, w którym istnieje zagrożenie zatrucia substancjami chemicznymi w postaci oparów i gazów. Pochłaniacze klasyfikuje się na podstawie substancji, przed którymi mają chronić.
Klasa pochłaniacza | Maksymalne stężenie gazu toksycznego |
---|---|
KLASA 1 | 0,1% = 1000ppm |
KLASA 2 | 0,5% = 5000ppm |
KLASA 3 | 1% = 10000ppm |
Oznaczenie | Rodzaj ochrony |
---|---|
gazy i opary organiczne, których punkt wrzenia jest wyższy niż 65oC | |
gazy nieorganiczne za wyjątkiem tlenku węgla | |
niektóre gazy i opary kwaśne, w tym dwutlenek siarki | |
amoniak oraz niektóre pochodne aminy | |
rtęć i pochodne | |
tlenki azotu | |
tlenek węgla |
Sprzęt filtrująco-pochłaniający to kombinacja filtrów i pochłaniaczy, zatem stanowi ochronę zarówno przed gazami jak i cząstkami stałymi.
Sprzęt izolujący ma za zadanie izolowanie użytkownika od powietrza zawierającego szkodliwe czynniki lub też pozbawionego wystarczającej ilości tlenu. Sprzęt taki zapewnia dopływ powietrza z niezależnego źródła oraz zapewnia, że szkodliwe powietrze znajdujące się w danym środowisku nie dotrze do płuc użytkownika. Sprzęt taki można podzielić na:
Specjalną grupę ochron oddechowych stanowi sprzęt ucieczkowy. Sprzęt ten przeznaczony jest do użytkowania podczas ewakuacji ze strefy zagrożenia. Sprzęt ten nie jest użytkowany podczas regularnej pracy, a jedynie w nagłych wypadkach, gdy zachodzi konieczność nagłego opuszczenia skażonego środowiska.
Wymagany współczynnik ochrony | = | Rzeczywisty poziom stężenia Dozwolone stężenie |
Wymagany współczynnik ochrony | = | 250 mg/m3 50 mg/m3 |
wymagany współczynnik ochrony =5
oznacza to, że wymagany NDS = 10
Najwyższe dopuszczalne stężenie – wartość średnia ważona – stężenie toksycznego związku chemicznego, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy określono w Kodeksie Pracy, przez jego okres aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia, oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
Założony poziom ochrony (Assigned Protection Factor). Poziom zabezpieczenia zapewniany przez daną ochronę, który jest osiągany w 95% przy założeniu użytkowania w pełni sprawnego sprzętu przez wytrenowanych i doświadczonych pracowników.
NPF | = | 100% % dopuszczalnego wycieku wewnętrznego |
Nominalny poziom ochrony (Nominal Protection Factor). Nominalny poziom ochrony przy założeniu maksymalnego procentowego wycieku wewnętrznego dopuszczalnego dla danego typu ochrony.
Pył i kurz | Powstaje w wyniku obróbki materiałów stałych. Pył i kurz powstaje podczas szczotkowania, piaskowania, ale także cięcia, toczenia i innych operacji, podczas których następuje obróbka struktury stałej. Im mniejsze cząsteczki powstają, tym groźniejsze są dla układu oddechowego. Włókna tkanin również powinny być traktowane jako kurz. |
Mgła | Pojawia się podczas procesów atomizacji płynów (rozpylanie, czyszczenie, cięcie na mokro). Mgła składa się z niewielkich kropel rozpylonej cieczy. |
Dym | Pojawia się podczas procesu spalania materiałów stałych przy udziale wysokiej temperatury. Niezwykle małe cząstki tworzone są jako dym lub kondensaty. Dym jest efektem ubocznym wielu procesów, takich jak topienie i odlewanie metalu, spawanie i inne. |
Opary | Faza gazowa powstała przez parowanie substancji, będących normalnie ciałami stałymi lub cieczami w temperaturze pokojowej. |
Gazy | Substancje występujące jako gazy w temperaturze pokojowej. Gazy mogą przemieszczać się niezwykle szybko na znaczne odległości. |
Brak tlenu | Sytuacja, w której zawartość tlenu w powietrzu spada poniżej 19% określana jest jako niedobór tlenu. UWAGA! Standardowe respiratory nie zapewniają ochrony przed tym zagrożeniem! |
Podczas dokonywania wyboru właściwego zabezpieczenia dróg oddechowych od środowiska, w którym ma być wykonywana praca, należy dokonać odpowiedzi na następujące pytania:
W zależności od występującego czynnika należy dobrać sprzęt filtrujący, pochłaniający lub też filtrująco-pochłaniający.
Należy sprawdzić czy zdolność wybranego środka ochrony osobistej jest wystarczająca w danym zastosowaniu.
Gdy istnieje ryzyko niedotlenienia, należy rozważyć zastosowanie sprzętu izolującego.
Czas pracy ze środkami ochrony dróg oddechowych z reguły jest ograniczony ze względu na wyposażenie - ilość powietrza w butli, możliwości filtrowania/pochłaniania w środowisku wysoce zanieczyszczonym itp.
Ekstremalnie wysokie jak również niskie temperatury mogą mieć wpływ zarówno na użytkownika, jak również i na sam sprzęt ochrony. Okres przydatności filtrów przeciwgazowych może ulec zmianie w wypadku korzystania w warunkach wysokiej lub ekstremalnie niskiej temperatury lub też zwiększonej wilgotności powietrza. Niska temperatura może mieć również wpływ na sprzęt wymagający zasilania bateryjnego.
Sprzęt zakładany na twarz może ograniczać pole widzenia, a tym samym wpływać ujemnie na bezpieczeństwo. Sprzęt oczyszczający i aparaty powietrzne mogą w pewnym stopniu ograniczać swobodę ruchów.
W wypadku konieczności komunikacji pomiędzy pracownikami korzystającymi ze sprzętu ochrony dróg oddechowych należy rozważyć zastosowanie sprzętu posiadającego membrany głosowe.
W wypadku korzystania z innego sprzętu należy sprawdzić, czy ochrona w każdej kategorii jest wystarczająca.
Przykład zagrożenia | FFP1 | FFP1V | FFP2 | FFP2V | FFP2CV | FFP2DV | FFP3V | FFP3DV |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Pyły z cegły | ||||||||
Beton | ||||||||
Dymy żelaza i metali | ||||||||
Włókno szklane | ||||||||
Dymy ołowiu | ||||||||
MDF - obróbka ręczna | ||||||||
MDF - obróbka mechaniczna | AB1P2 | |||||||
Włókna mineralne | ||||||||
Opary farb (oprócz izocyjanianów) | AB1P2 | |||||||
Tynk | ||||||||
Wełna mineralna | ||||||||
Piaskowiec | ||||||||
Spawanie | ||||||||
Krzemionka | ||||||||
Spirytus mineralny | AB1P2 | |||||||
Miękkie drewno | ||||||||
Twarde drewno |
|
|
|
|
Zastosowanie | Typ ryzyka | |
---|---|---|
Prace przy kamieniu i usuwaniu gruzu | Pyły, drobne cząstki | |
Sortowanie ziarna i produkcja celulozy | Pyły, drobne cząstki | |
Szlifowanie miękkiego drewna (za wyjątkiem buku i dębu) | Pyły i drobne cząstki | |
Spawanie TIG/MIG/MAG, spawanie gazowe, cięcie tlenowe, lutowanie, lutospawanie | Drobne cząstki i dymy metaliczne, ozon | |
Cięcie | Pyły metaliczne | |
Skrawanie, szlifowanie | Pyły metaliczne | |
Szlifowanie rdzy, gipsu i tworzyw sztucznych | Cząstki i drobne cząstki | |
Malowanie proszkowe (za wyjątkiem farb zawierających chromian ołowiu) | Cząstki | |
Szlifowanie twardego drewna, np. buku czy dębu | Cząstki i drobne | |
Obróbka drewna wodą zawierającą miedź | Mgły | |
Mechaniczne usuwanie farby | Cząstki i drobne cząstki | |
Malowanie proszkowe farbami zawierającymi chromian ołowiu | Cząstki |
Można wyróżnić następujące rodzaje środków ochrony:
Sprzęt ochrony układu oddechowego. Oczyszczający sprzęt z wymuszonym przepływem powietrza wyposażony w hełm lub kaptur. Wymagania, badanie, znakowanie.
Norma określa minimalne wymagania dotyczące oczyszczającego sprzętu z wymuszonym przepływem powietrza, wyposażonego w hełm lub kaptur wraz z pochłaniaczem/pochłaniaczami, filtrem/filtrami lub filtropochłaniaczem/filtropochłaniaczami, stosowanego do ochrony układu oddechowego.
Norma nie obejmuje sprzętu zaprojektowanego do stosowania w warunkach, w których jest lub może wystąpić niedobór tlenu, a także ucieczkowego sprzętu ochrony układu oddechowego.
Norma opisuje badania laboratoryjne i badania eksploatacyjne, umożliwiające ocenę zgodności z wymaganiami.
Klasa filtra | APF | NPF |
---|---|---|
TH1P | 10 | 12 |
TH2P | 20 | 50 |
TH3P | 40 | 500 |
Sprzęt ochrony układu oddechowego. Półmaski i ćwierćmaski. Wymagania, badanie, znakowanie.
Norma określa minimalne wymagania dotyczące półmasek i ćwierćmasek stosowanych jako sprzęt ochrony układu oddechowego, z wyjątkiem sprzętu ucieczkowego i przeznaczonego do nurkowania.
W normie opisano badania laboratoryjne i eksploatacyjne, pozwalające na dokonanie oceny zgodności półmasek i ćwierćmasek z poniższymi wymaganiami:
Klasa filtra | APF | NPF |
---|---|---|
FGAS x P1 | 4 | 4 |
FGAS x P2 | 10 | 12 |
FGAS x P3 | 10 | 12 |
P1 | 4 | 4 |
P2 | 10 | 12 |
P3 | 20 | 50 |
Sprzęt ochrony układu oddechowego. Filtry. Wymagania, badanie, znakowanie.
W normie określono filtry stosowane jako części składowe sprzętu ochrony układu oddechowego z wyjątkiem aparatu ucieczkowego i filtrujących części twarzowych. Wyszczególniono również badania laboratoryjne umożliwiające ocenę zgodności filtrów z wymaganiami oraz dopuszczono możliwość używania niektórych z tych filtrów, po uprzednim przebadaniu i znakowaniu, z innymi typami sprzętu ochrony układu oddechowego.
Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacz(e) i filtropochłaniacz(e). Wymagania, badanie, znakowanie.
Norma określa pochłaniacze i filtropochłaniacze używane jako elementy składowe sprzętu ochrony układu oddechowego bez wspomagania przepływu powietrza. Z zakresu objętego normą wyłączono elementy oczyszczające chroniące przed CO. Podane badania laboratoryjne umożliwiają ocenę zgodności z wymaganiami. Niektóre elementy oczyszczające zgodne z niniejszą normą mogą być również stosowane ze sprzętem ochrony układu oddechowego ze wspomaganiem przepływu i wtedy powinny być badane i znakowane zgodnie z wymaganiami odpowiedniej normy.
Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze. Wymagania, badanie, znakowanie.
Norma określa wymagania dotyczące pochłaniaczy oraz filtropochłaniaczy stosowanych jako elementy składowe sprzętu ochrony układu oddechowego bez wspomagania przepływu powietrza.
Zakresem normy nie objęto elementów oczyszczających AX przeciwko niskowrzącym związkom organicznym, elementów oczyszczających SX przeciwko specyficznym związkom i pochłaniaczy CO.
Opisano badania laboratoryjne, umożliwiające ocenę zgodności z wymaganiami oraz znakowanie.
Półmaski filtrujące do ochrony przed cząstkami. Wymagania, badanie, znakowanie.
W normie podano minimalne wymagania dla półmasek filtrujących stosowanych jako sprzęt ochrony układu oddechowego przeciwko cząstkom, za wyjątkiem tych, których używa się do celów ucieczkowych. Opisano również badania laboratoryjne umożliwiające ocenę zgodności półmasek filtrujących z wymaganiami.
Jeśli dana półmaska filtrująca do ochrony przed cząstkami może być używana tylko w czasie jednej zmiany roboczej to jest ona oznaczona symbolem „NR”, natomiast jeśli może być używana wielokrotnie jest ona oznaczana symbolem „R”. Półmaski wielokrotnego użytku musi być również oznaczona symbolem „D”, który oznacza, że przeszła pozytywnie badanie zatkania dolomitem, w przypadku półmasek z oznaczeniem „NR” takie badanie jest opcją.
Klasa filtra | APF | NPF |
---|---|---|
FFP1 | 4 | 4 |
FFP2 | 10 | 12 |
FFP3 | 20 | 50 |
Sprzęt ochrony układu oddechowego. Półmaski pochłaniające lub filtrującopochłaniające z zaworami. Wymagania, badanie, znakowanie.
Norma podaje wymagania, metody badania i znakowanie dla półmasek pochłaniających i filtrująco-pochłaniających z zaworami, które stosowane są jako sprzęt ochrony układu oddechowego, z wyjątkiem sprzętu ucieczkowego.
Klasa filtra | APF | NPF |
---|---|---|
FGAS x P1 | 4 | 4 |
FGAS x P2 | 10 | 12 |
FGAS x P3 | 10 | 12 |
P1 | 4 | 4 |
P2 | 10 | 12 |
P3 | 20 | 50 |
Sprzęt ochrony układu oddechowego. Maski. Wymagania, badanie, znakowanie.
Norma określa minimalne wymagania dotyczące masek przeznaczonych dla sprzętu ochrony układu oddechowego. Opisano badania laboratoryjne i eksploatacyjne, umożliwiające ocenę zgodności z wymaganiami.
Norma zakresem nie obejmuje masek stosowanych przy aparatach do nurkowania.
Klasa filtra | APF | NPF |
---|---|---|
P2 | 10 | 12 |
P3 | 40 | 2000 |
Sprzęt ochrony układu oddechowego. Aparaty powietrzne butlowe ze sprężonym powietrzem wyposażone w maskę . Wymagania, badanie, znakowanie.
Określono minimalne wymagania dla aparatów powietrznych butlowych ze sprężonym powietrzem wyposażonych w maskę, stosowanych jako sprzęt ochrony układu oddechowego, z wyjątkiem aparatów ucieczkowych i aparatów do nurkowania. Sprzęt przewidziany jest do użycia w takich warunkach pracy, w których ryzyko wzrostu ciśnienia w zbiornikach ciśnieniowych wraz z zaworami, spowodowane wysoką temperaturą otoczenia, jest niskie.
Odzież ochronna. Ochrona przed ciekłymi chemikaliami. Wymagania dotyczące odzieży ochraniającej poszczególne części ciała.
Określono minimalne wymagania dotyczące odzieży chroniącej poszczególne części ciała (takiej jak: fartuchy, ochraniacze przedramienia i ramienia, kaptury) przed ciekłymi chemikaliami.
Przewodnik do wdrożenia urządzeń skutecznego programu ochrony dróg oddechowych.
Respiratory, aparaty oddechowe, powietrze dostarczane przez aparaty oddechowe, urządzenia zabezpieczające, filtry powietrza, filtry, środki bezpieczeństwa, bezpieczeństwa pracy, zanieczyszczenie powietrza, kurz, gazy i zanieczyszczenia, cząstki zanieczyszczeń powietrza, zanieczyszczenia przemysłowe powietrza, systemy klasyfikacji, znakowania, efektywności, kody kolorów, normy, wybór zagrożeń, zgodności, szkoleń, konserwacji, kontroli wizualnej, chemiczna ochrona środowiska pracy, badanie wydajności, testy szczelności, badania ciśnienia, sprężonego powietrza, jakości kompozycyjne tolerancje zanieczyszczeń kontroli, odzież ochronna, gaz przepływu, obliczenia matematyczne, bibliografia, oceny ryzyka.
Sprzęt ochrony układu oddechowego. Półmaski pochłaniające, filtrująco-pochłaniające lub filtrujące bez zaworów wdechowych z oddzielnymi elementami oczyszczającymi. Wymagania, badanie, znakowanie.
W normie opisano wymagania dotyczące funkcjonowania, metody badań i wymagania dotyczące znakowania dla półmasek (do wielokrotnego użycia) bez zaworów wdechowych i z oddzielanymi elementami oczyszczającymi (zaprojektowanymi maksymalnie do użycia w czasie jednej zmiany roboczej) do ochrony przed gazami lub gazami i cząstkami lub tylko cząstkami. Nie objęto sprzętu zaprojektowanego do użycia w okolicznościach, w których występuje lub może wystąpić niedobór tlenu (poniżej 17 procent objętościowo) lub do celów ucieczkowych. Opisano badania laboratoryjne umożliwiające ocenę zgodności z wymaganiami.
Sprzęt ochrony układu oddechowego do samodzielnej ucieczki. Część 7: Urządzenia filtrujące do samodzielnej ucieczki; Wymagania, badanie, znakowanie.